boekbesprekingen

 

Naar Entree of  bibliotheek 

Einstein in Nederland
Een intellectuele biografie
door Sybe Izaak Rispens
Uitgeverij Ambo in Amsterdam 2006
ISBN 90 263 19037 Prijs € 18,95

Het boek " Einstein in Nederland"  valt als een roman te lezen. De schrijver Rispens heeft een goed oog voor de loop en het verloop van de vriendschappen van Einstein met de grote Nederlandse natuurkundigen Lorentz en Ehrenfest, de sterrenkundige de Sitter en de physisch–chemicus Debye. Hij beschrijft de momenten van warmte en van verwijdering, van enige bitterheid of wantrouwen. Dit alles tegen de achtergrond van een zich spectaculair ontwikkelende natuurkunde. Heel knap is de vervlechting in het verhaal van de inhoudelijke kant van de discussies over natuurkunde en relationele kant van de vriendschappen tussen deze wetenschappers. Alleen het laatste hoofdstuk over de uitvindingen van Einstein valt uit de toon omdat het de spanning mist van de andere hoofdstukken. 
Terecht wijst Rispens op de inspirerende rol die het gedachte-experiment van Ehrenfest met een roterende schijf heeft gehad op de ontwikkeling van de Algemene Relativiteitstheorie, maar het is jammer dat de uitleg die de schrijver geeft van dit experiment, zacht gezegd, niet verhelderend werkt.
Desondanks, het boek is buitengewoon nuttig voor iedereen die meer wil weten over de stand van de wetenschap in het begin van de afgelopen eeuw en……. het is niet oppervlakkig!!
Dus niet een  zoveelste populair wetenschappelijke uitleg van de relativiteitstheorie, maar een weergave van het intellectuele debat rond de thema's die Einstein ter tafel bracht. Vandaar de ondertitel 'een intellectuele biografie'.
Verplichte kost voor wie nog aarzelt de relativiteitstheorie te gaan bestuderen.

Henk Dorrestijn maart 2006

 

DE SUBLIEME EENVOUD VAN RELATIVITEIT    
door       Sander Bais 
Uitgeverij Amsterdam University Press 
Prijs €19,50 

 In de titel van dit boekje zit een oxymoron verborgen, zoiets als "Het genie was zwak begaafd"   Een oxymoron trekt altijd de aandacht. De Relativiteitstheorie is namelijk niet eenvoudig, ook niet als je je beperkt tot de Speciale Relativiteitstheorie. Iedereen die denkt de geïnteresseerde leek met een flink pakket wiskunde in zijn middelbare schooldiploma even in een boekje van ruim 100 bladzijden en wat grafieken de theorie te kunnen laten begrijpen, doet aan zelfbedrog.

Het is overigens een prettig ogend boekje met een lovend voorwoord van Nobelprijswinnaar Gerard 't Hooft, maar de belofte van eenvoud kan niet worden waargemaakt omdat voor het begrijpen van dit boekje men de Speciale Relativiteitstheorie al aardig onder de knie moet hebben. Maar dan is het een nuttige en leuke aanvulling omdat de theorie geheel vanuit een meetkundig invalshoek wordt benaderd. Daarmee komt bijvoorbeeld de formule voor het optellen van snelheden volgens Einstein mooi tot zijn recht en vooral de afleiding van de Lorentztransformatie wordt op een bijzonder elegante manier uit de doeken gedaan.

Kennis van zaken is echter nodig om je niet in de war te laten brengen door een flink aantal storende fouten en slordigheden, vooral in de grafieken (waar het juist om begonnen was) en de universiteitstaal in de teksten. De uitleg van de diagrammen schiet zo hier en daar te kort, zoals bij het ruimte–tijd diagram, waarin een tennisbal een pad (blz. 14) zou afleggen: teken dat pad er dan ook in. Ook een zin zoals op blz. 24 ": … de mechanica van Newton en het elektromagnetisme …..van Maxwell .. blijken er voor verschillende waarnemers juist niet hetzelfde uit te zien. "  vraagt om een klein voorbeeldje, al is het maar dat voor iemand in een trein zijn kopje koffie stilstaat, terwijl deze voor iemand bij een overweg keihard voorbij komt snellen. Dat is een totaal andere fysische belevenis.

Jammer dat de tweelingparadox slechts aan de hand van een diagram wordt geïllustreerd, maar fysisch niet wordt verklaard. Eén van de zusjes (schrijver heeft een voorkeur voor dames in het fysische experiment) die zich met bijna lichtsnelheid voortbeweegt, keert bliksemsnel om! En wordt van een stuk tijd beroofd! Ja, ja! 
(Dat is helemaal niet nodig, zie de verklaring van de tweelingparadox door Einstein zelf. En verder is de"tijdroof" ook te verklaren  met de versnellingen die het meisje ondergaat.)

Henk Dorrestijn 2010

Terug